Unangam Tunuu > Akutanax̂

AKUTANAX̂

Akutanam tanadgusii adukux̂. Algimatim ilanuu ulax̂ malgakux̂. Tanadngusim adangan qayan malgakun. Qayan slam ilaan tanadgusix̂ chachix̂tadakun. Tanadgusix̂ alaĝum chidaĝan akux̂. Alanaaĝnam asaĝix̂taqaa qakuun qalan malgadakux̂. Qaankun taangkam staarangin amaligan akun. Alanaax̂ malgaqagan aslaan suĝaqan. Priistinangin wayaam maasalkaĝin. Tanadgusim ilan priistinan malgakun.

ULAN

Ulan Akutanam kugan anangin yaagam ilaan aguĝikun. Amaadaan yaagan triivaayalgadakun. Alitxum agalaan yaagam aĝiilqagan ilangin malgalikun. Wakun yaagan iliin ulam agitaasangin aguĝikun. Akutanam ulangin angunakun. Agitaasangin angunaadlakaĝin.

AKUTANAX̂ IX̂AMNAADAKUX̂

Akutanax̂ saaqudgim ilan ix̂amnaadadakux̂. Chix̂uudngim itxalax̂tagan amanĝuu malgadakux̂. Qayuum amnaĝungin malgadakun. Tuman qaayun ladalkaĝin. Anĝaĝim asla, riimaĝilix lakuu alakan. Itaangisix tuman qaayun ladanan. Chaamam itxalax̂tagan amnaĝuu agux̂tadanan. Qaayum itxax̂tangin magadukun, alagnan, unignan kayux qaayum qaxchiklungin.

ANA^IIDAM IHDANGIN

Akutanam kugan qaayum usxingin amnaĝukun. Saaqudgim ilan qiigax̂ angunadakux̂. Itaangisix waaĝakuqingaan qiigaachkaadax̂ malgaqax̂. Akakux̂ maasanaĝulux. Qiigax̂ angunanax̂. Anĝaĝim kamgingin agachiidangin ukux̂tadanaqing. Aygagumchin qiigam ilan txichin aĝutanax̂ liidadanan. Usxim ilakix agacha tanadgusim kugan akun. Waligan itxiqan.

CHALAN

Chalam amanĝuu Akutanam kugan malgadakux̂. Alaĝum achidaan lalgadakun. Chalam agitaasangin qamaqux̂ adakun. Chalam chax̂saa qaatdakun. Chalam saaraĝii kayux bikaĝii ixamachx̂idakun. Maartam kugan chalan lalgadakun. Saaqudgim ilan chalan lalgadalkaĝin. Kiimadgix̂ aqaguun tataam lalgaaĝin maayuladakun.

ACHIGAALUX̂

Achigaalux̂ angunaadalakax̂. Atix aalax uchinikax̂ agachiidaa malgakux̂. Agitaasangin wan slux̂ achigax̂ inaduukun. Aniqdum angunaadanginulux malgakun. Slungin sanangin aqagumchi achigduukun. Achigaaluĝim ruumaa angunakux̂. Tanam angunaa aniqdum amnaĝugan ngaan malgakux̂.

TANDGUSIM TAYAALUĜAA

Tanadgusim tayaaluĝaa angunaadalakax̂. Uliyaanam itaangisix maayux̂taqaa txin sakax̂saĝiim kadaan. Wayaam asxinugan agachan maayux̂takuu. Agniiyax̂ asax̂takux̂. Tayaalux̂ qaqam baankaĝingin matakux̂. Saaxarax̂ kayux alugax̂ matakux̂. Praviisax̂ amadaan sunam kugan waaĝadakux̂.

AKUTANAM ANĜII

Akutanax̂ tanam anĝiĝii. Usugaan Akutanam anĝii anĝiigusalidakux̂. Naadaan ax̂tax̂ maadux̂ malgaguun madalakax̂. Waĝii tanadgusim adan qutaxtaalalix. Chx̂uuĝim sadaadan aĝaanaa txin kikagnaasalix. Qiigam ilan aygaxkungin uliigix̂ txin kikagnaasadakux̂. Qan’gim ilan qaniix qaxchiklux̂ itadakux̂.

WAĜIM QIMADGUNGIN

Akutanam anĝaa anĝiguum waĝim qimadgungin agux̂tadakux̂. Puuf—puuf—puuf istalix. Waĝim qimadgungin akaligan aĝadakun. Agalaan waĝim qaxchiklugan angunaa aqadakux̂. Igax̂tadam kugan ayx̂akuqingaan ukux̂taqang. Waĝigan ihnaa ukux̂taqang. Waĝim sutugan angunaa agux̂tanax̂. Qignaa ukux̂taatuqang. Taĝa ukux̂taliqangulux.

ANAĜIIDAM KUGAN AYX̂ALGADNAA

Akutanax̂ kaaraniin angunaadalakax̂. Lakaayam agitaasangin ayx̂aasim kulisx̂ii matadukux̂. Agitaasangin liidam masinĝii matakungin. Qaniigim naartaa kayux matakun. Mikam ngaan agach suĝadakun. Kitax aygaglakix agach ahlikux Akutanam kugan. Txin amaagan nuutnaa aygaxsix muduukakux̂txin.

RIITYUX̂

Riityux̂ tutadakun. Angkurichax̂ amasix Nuumax̂ tutadakun. Riityum ilaan Awaayax̂ amasix Kalifuunyax̂ tutadakun. Akutanam kugan tilifuunax̂ maasalakax̂. Riityum ilaan awaaĝix̂ tanadgusim ngaan agacha tunux̂tadakun. Amaagan sisminax̂ anuxtagungin ix̂tadakun. Tiliviisan Akutanam kugan maaslakax̂. Liidax̂ ukulgaaĝan aĝatamsukux̂.

SUUĜANAADAX̂

Tayaĝum agiitasangin suuĝanaadax̂ madakun. Alam kigusigan ilaan anaĝiidan agudakun. Qawam kigusii kayux sux̂tadakun. Lukaa aalax aanisnaadam ix̂amnadakix qawam kigusigan ilaan agux̂tanax̂. Ulam putuluukagan ilan inglidax. Tayaĝun quchxaan yaagax̂ suĝanaadax̂tadakun. Yaagam ilaan iqyaadax̂ kayux agudakun. Anaĝiidam ix̂amnaadagan agulgaa chasam angunaa sux̂tadax̂.

TANAM YAAGII

Ataqasim tanam yaagii Akutanam kugan malgaqax̂. Ulan yaaginan. Umlikaĝix̂ magaqaĝulux. Chaman ungananulux. Qignan kayux uĝananulux. Alaĝum ilmagan angunaa maasanaĝulux. Tataam tanax̂ yaagiduukalix ii? Qayauaam malgaduukalix?

KAMGAM ULAA

Akutanam kugan kamgam ulaa malgakux̂. Kasakam kamgagan ulaa. 1887 sluĝanagan ilan aguĝikux̂. Kamgam ulaa qumax̂ kraasix̂takux̂. Kangaa chidĝaayukux̂. Kamgam ulagan angunadaayulux. Adax̂ Unlaaskam kugan adakux̂. Slum ilan algidim Akutanax̂ ux̂tadakux̂.

QIMGIITAM AWAALANAGAN SUNAA

Qimgiitam awaalagan sunaa saaqudax aqaguun waaĝadakux̂. Qimgiitam angunangin kayux angunaadanginulux usungin awaaladakun. Sunax̂ qaankun tugiidan tanadgusim ilan adakux̂. Itaangisix slum chimikaa waligan adanax̂. Taĝa wayaam qimgiitax̂ liisnalakax̂. Sunax̂ waagan tanadgusim ilaan iĝuguum Adaagim adan uyadakux̂. Saaqudgim ilan anĝaĝim usuu sunam daĝan awadakux̂. Qimgiitax̂ amnaĝuguun angalkingaan atix̂ chasax̂ akiitax̂ awanan adakun.

AYX̂AM ADAAN

Akutanax̂ igax̂tadam tagaaluĝa matalakax̂. Igax̂tadax̂ alaĝum kugaan akuuĝdakux̂. Alaĝum achidan agacha tagadakux̂. Qan’gim ilan ataqasim nidilim ilan walitadakux̂. Saaqudgim ilan amnaĝudim walitadakux̂. Igax̂tadax̂ pismam kayux friitax̂ waaĝaasadakux̂. Qamchiing anĝaĝix̂ igax̂tadam kugan kum ayx̂akux̂. Igax̂tadam ngaan qamgaang asax̂dakux̂.

MAYAAĜAADAX̂

Waligan algan mayaax̂adaĝulux. Waligan itx̂aygix̂ kayux baraaskax̂ maaslakax̂. Saquchaadan, qamgaangin, malgadakun. Aĝdiikan amasix anim sangin kayux mayaaĝdakun. Aykaaĝun kayux Akutanam daĝan malgadakun. Itaangisix mayaaĝdaqan. Taĝa wayaam mayaaĝduukalakaĝin. Qan’gim ilan alaĝum achidan aygagdukun.

QAN AMAANULIX

Qam amanaĝuu Akutanam ilaanugan malgadaqax̂, wayaam maaslakax̂. Chagin, atxidan, aanux̂, kayux itxaan qan malgadaqan. Saaqudgim ilan udax̂ agudanan. Taĝa wayaam qax̂ maaslakax̂. Tuman liisnasix qax̂ ukudaqadakun. Tuman ayuxtalix qanaax̂dalkaĝin. Qax̂ liisnalakaĝaan malix. Qan qanaanunan ax̂takun ii?

PISMAM SUNAA

Pismam sunagan kugan ayx̂adnaqing. Ispaansax̂ asax̂tanax̂. Kaytax̂ nux̂taqadaquung chiiludnaqing. Kaytam kugan uĝayaalux̂ malgakux̂. Uĝayaalux̂ nux̂talix amaltadnaqing. Qan’gaan alaĝum angunagan ilan ayx̂adanan. Qaankun angalin kaytam silaa axsxadaqax̂.

QAN’GIX̂

Akutanam kugan qan’gaan slax̂ iĝanadakux̂. Qaniigim angunaa malgadakux̂. Mivraalim kayux Maartam kugan qignan uĝax̂tadakun. Chiĝanax̂ kdax̂ chutaasalix. Kdax̂ ulmaguun qignan atidakun. Slam kayutuu malgadakux̂. Maadum ilan aygagsaa kayuuĝnadakux̂.

Prepared by Olga Mensoff and Moses Dirks. National Bilingual Materials Development Center and Aleutian Regional School District. 1977.

Read by +Paul Merculief.

• This book has some words that are not used by Pribilof Islands Speakers.